نشست خبری سیمرغ/ حمیــد متبســم آهنگساز سیمرغ

کار کردن روی شعر فردوسی آرزوی من بود

نخستین ابزاری که آهنگساز برای ایجاد تنوع در موسیقی به کار می‌گیرد، رنگ سازهاست و در مرحله‌ی دیگر تغییر وزن و پرده‌گردانی بسیار مهم است. شعر فردوسی به رنگین‌کمان صوتی نیاز دارد، بنابراین تغییرات رنگ و وزن ناگزیر بوده است. کار کردن روی اشعار فردوسی همیشه آرزوی من بوده؛ ولی از آنجایی‌که اشعار او پیچیدگی خاص خود را دارد، انجام این کار مدتی به تعویق افتاد. چرا که معتقدم اول باید جسارت کار کردن بر روی این اشعار را پیدا می‌کردم. از سوی دیگر کار بر روی اشعار فردوسی برای آهنگسازی بسیار پیچیده است؛ چرا که این اشعار همگی از یک وزن «فعولن فعولن فعولن فعل» برخوردارند و چون موضوع کلام متنوع است، برای کار آهنگسازی هم باید تنوع در اصوات و در وزن‌های گوناگون رعایت شود. بنابراین یافتن وزن مناسب شعر فردوسی، کار آهنگسازی را بسیار پیچیده می‌کند.

از طرف دیگر شعر فردوسی توصیف درون نیست؛ بلکه توصیف برون و لحظه است که به شکلی جاندار و عینی بیان می‌شود؛ و بر خلاف شاعران معنوی‌پرداز فارسی‌زبان که همیشه از یک عشق الهی سخن می‌گویند، اشعار فردوسی داستانی و افسانه‌گونه است و از این جهت نمی‌توان شعر او را در کنار شعر شاعر دیگری نشاند. اگر آهنگساز کارش را با شعر فردوسی شروع کند، باید با او هم تمام کند و همه‌ی این‌ها کار بر روی اشعار فردوسی را پیچیده می‌کند.

فردوسی در شاهنامه مدام در حال تعریف و توصیف است و نمی‌توان با یک رنگ این اشعار را به زبان موسیقی بیان کرد؛ بنابراین به موسیقی رنگارنگ نیاز است. نمی‌توان با یک سه‌تار اشعار لحظه به لحظه‌ی فردوسی را خواند؛ چرا که همواره از حس و حال شعر عقب خواهید ماند. من سعی کرده‌ام این رنگارنگی را با ارکستر بزرگ سازهای ایرانی و تغییر پیاپی مقام‌های موسیقی ایجاد کنم. به همین دلیل این قطعه در آغاز به‌خاطر داشتن حالت حماسی با چهارگاه آغاز می‌شود؛ ولی بعد از شنیدن هشت دقیقه موسیقی در بخش دیباچه، اولین کلمات در مایه‌ی همایون شنیده می‌شود و بعد از همایون دوباره به چهارگاه و از چهارگاه به اصفهان و از اصفهان به ماهور و از ماهور دوباره به چهارگاه برمی‌گردد. قسمت پایانی این اثر که عاشقانه است در مایه‌ی شور و در دستگاه نوا نواخته می‌شود.

«سیمرغ» اپرت نیست

اپرت نوعی از موسیقی آوازی است که نقش هر یک از شخصیت‌های داستان را یک خواننده ایفا می‌کند و از زبان هر یک از خواننده‌ها دیالوگ کاراکترها بیان می‌شود. شعر فردوسی ولی امکان اجرای اثر در قالب اپرت را به ما نمی‌دهد؛ چرا که شعر و کلام از زبان یک راوی شنیده می‌شود و همین مسئله امکان ساختن این قطعه در فرم اپرت را به من نمی‌داد و به همین دلیل عنوان اپرت برای این اثر مناسب نیست. فرم سیمرغ از درون خود اثر است و ژانر آن هم موسیقی ملی‌ست.